Πώς και γιατί να ακούμε τα συναισθήματα των παιδιών

H επαφή με τα συναισθήματά μας και η ικανότητα να τα διαχειριζόμαστε και να τα αξιοποιούμε είναι παράγοντας εσωτερικής ασφάλειας, ψυχικής (αλλά και σωματικής) υγείας και χρήσιμη πυξίδα επιλογών για όλη μας τη ζωή.

Ειδικότερα :

• Η επαφή με τα συναισθήματά μας μας βοηθά να βάζουμε όρια, να επιλέγουμε τους ανθρώπους με τους οποίους θα σχετιστούμε, να προσανατολιζόμαστε επαγγελματικά.

• Η ικανότητα να συναισθανόμαστε τους άλλους και να επικοινωνούμε εκφράζοντας τα συναισθήματά μας μας βοηθά να συνάπτουμε υγιείς και ασφαλείς ανθρώπινες σχέσεις.

• Η ικανότητα να διαχειριζόμαστε τα συναισθήματά μας και να ρυθμίζουμε την ένταση τους μας βοηθά να υιοθετούμε λειτουργικές συμπεριφορές.

• Η ικανότητα να αντέχουμε τα συναισθήματά μας και να μην τα αποφεύγουμε, μας καθιστά ανθεκτικούς σε απώλειες και τραυματικά γεγονότα.

Η ικανότητα επαφής με τα συναισθήματα και διαχείρισής τους αναπτύσσεται από πολύ νωρίς στην παιδική ηλικία μέσα από τη σχέση με το γονιό.

Οι γονείς μαθαίνουν στο παιδί αν η έκφραση των συναισθημάτων είναι επιτρεπτή ή όχι, ακόμα και χωρίς να του το εκφράσουν άμεσα.

Οι γονείς είναι εκείνοι που θα βοηθήσουν το παιδί να μάθει να αναγνωρίζει και να αξιοποιεί τα συναισθήματά του, με το να αφουγκράζονται τα συναισθήματά του και να επικοινωνούν με αποδοχή γύρω από αυτά.

Όταν ο γονιός ακούει τα συναισθήματα του παιδιού, δεν το βοηθά μόνο να τα αναγνωρίζει και να τα διαχειρίζεται, αλλά ταυτόχρονα ενδυναμώνει και τη μεταξύ τους σχέση, δίνοντας στο παιδί να καταλάβει πόσο σημαντικό είναι για το γονιό. Έτσι το παιδί εσωτερικεύει μία αίσθηση ασφάλειας (υπάρχουν άνθρωποι που νοιάζονται για μένα) και μία θετική εικόνα του εαυτού του και της προσωπικής του αξίας (είμαι άξιος να ενδιαφέρονται για μένα και να με φροντίζουν).

Ο βαθμός στον οποίον κάθε γονέας είναι ανοικτός στο συναίσθημα του παιδιού εξαρτάται από το βαθμό στον οποίον είναι σε επαφή με τα δικά του συναισθήματα : αντιλαμβάνεται τα συναισθήματά του; τι πιστεύει για την έκφρασή τους; υπάρχουν κάποια συναισθήματα που θεωρεί επικίνδυνα ή απαγορευμένα;

Παρόλα αυτά, κάθε γονιός είναι ικανός να ακούσει και να αποδεχτεί τα συναισθήματα του παιδιού του αρκεί να κατανοήσει πόσο σημαντικό είναι αυτό και να προσπαθήσει σε αυτή την κατεύθυνση.

Πώς μπορούμε να ακούμε τα συναισθήματα των παιδιών;

• Να μην καλύπτουμε τα συναισθήματα με πρακτικές απαντήσεις ή συμβουλές. Είναι πιο σημαντικό να αναδείξουμε το συναίσθημα του παιδιού, ακόμα και αν είναι αρνητικό από το να σπεύσουμε να βρούμε λύση ή από το να του αποσπάσουμε την προσοχή.

• Να μην μειώνουμε τα συναισθήματα των παιδιών (έλα μωρέ πως κάνεις έτσι) ή να μην τα τραγικοποιούμε (αισθάνεσαι πραγματικά χάλια!!!).

• Να μην ενοχοποιούμε, επικρίνουμε, αξιολογούμε αρνητικά το συναίσθημα. Όλα τα συναισθήματα πρέπει να είναι αποδεκτά και καλοδεχούμενα, ακόμα και ο θυμός προς το πρόσωπό μας ή η θλίψη στο αγόρι. Ο θυμός είναι ένα πολύτιμο συναίσθημα, μιας και μας βοηθά να διεκδικήσουμε, να βάλουμε όρια, να επιλέξουμε ανθρώπους. Συχνά, ο θυμός και τα λοιπά συναισθήματα με αρνητική χροιά γίνονται αντιληπτά σαν να απειλούν την ισορροπία και τη σταθερότητα των μελών της οικογένειας και έτσι η έκφρασή τους είναι απαγορευμένη. Πολλοί γονείς τιμωρούν την έκφραση τέτοιων συναισθημάτων. Είναι σαν ο γονιός να δίνει μία εντολή στο παιδί : να είσαι πάντα χαρούμενο. Το παιδί αισθάνεται ότι είναι κακό παιδί όταν λυπάται ή είναι θυμωμένο, γιατί παρακούει τη γονεϊκή εντολή. Όταν ο θυμός είναι απαγορευμένος, υπάρχει ο κίνδυνος το παιδί να στρέψει το θυμό προς τον εαυτό του και να υιοθετήσει αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.

• Να μην υποτιμούμε το συναίσθημα του παιδιού : π.χ. πάλι γκρινιάζεις, κλαψουρίζεις κλπ.

• Να μην φοβόμαστε τα συναισθήματα του παιδιού, για να του δώσουμε την αίσθηση ότι είναι αρκετά δυνατό για να τα αντέξει, ακόμα κι αν είναι αρνητικά.

• Να μην συγχέουμε την ενσυναίσθηση με την έλλειψη ορίων : το συναίσθημα δεν τιμωρείται αλλά η πράξη που πηγάζει από αυτό, μπορεί να είναι αιτία τιμωρίας.

• Να ρωτάμε τα παιδιά πώς αισθάνονται αλλά και να προσπαθούμε να αποκωδικοποιήσουμε ό,τι δεν λέγεται. Το παιδί συχνά δεν μιλάει για συναισθήματα. Ο γονιός μπορεί να λειτουργήσει ως καθρέπτης, ονομάζοντας το συναίσθημα του παιδιού με τη μορφή υπόθεσης (μου φαίνεσαι λυπημένος σήμερα, νομίζω ότι αισθάνθηκες άσχημα που … ).

• Να αφιερώνουμε χρόνο απλά για κουβέντα. Έστω κι αν αυτός είναι πολύ μικρός, μπορούμε να τον αξιοποιούμε ως καλή ευκαιρία έκφρασης των συναισθημάτων.

• Να προσπαθούμε να μπούμε στη θέση τους : εγώ πώς θα αισθανόμουν αν;

• Να μην δίνουμε αυθαίρετες ερμηνείες, ψάχνοντας κρυμμένα νοήματα (π.χ. αυτό το λες για να με εκδικηθείς που δεν σε πήγα βόλτα χτες)

• ΚΑΙ ΤΟ ΠΙΟ ΔΥΣΚΟΛΟ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ….να προσπαθούμε να ακούμε τα δικά μας συναισθήματα